W związku ze stanem zagrożenia epidemicznego chorobą zakaźną wywołaną koronawirusem (“COVID-19”) niniejszym uprzejmie informujemy o prawach i obowiązkach pracowników i pracodawców w tym zakresie, a także wskazujemy na inne prawne aspekty istotne w zaistniałej sytuacji.

PRAWA I OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW I PRACOWNIKÓW

• Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
• W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany:
  1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne;
  2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.
• W przypadku podróży służbowej pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, jeśli stwarza ona zagrożenie dla jego życia lub zdrowia ze względu na to, że warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik musi zawiadomić przełożonego o odmowie wyjazdu.
• Państwowy Inspektor Sanitarny lub Państwowy Graniczny Inspektor sanitarny może wydać decyzję o poddaniu kwarantannie lub izolacji osoby przebywającej na terytorium RP, jeśli jest ona zakażona, chora na chorobę zakaźną albo podejrzana o zakażenie lub chorobę zakaźną lub miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego.
• Za czas nieobecności w pracy z powodu kwarantanny lub izolacji przysługuje wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, wypłacane przez płatnika składek lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W związku z rozprzestrzenianiem się koronawiarusa weszła w życie nowa ustawa mająca na celu zwalczanie COVID-19 tj. ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Tzw. specustawą wprowadzono m.in. dodatkowy zasiłek opiekuńczy oraz możliwość wykonywania pracy zdalnej.

DODATKOWY ZASIŁEK OPIEKUŃCZY

• W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.
• Okresu wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego (14 dni) nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni, które przysługują na opiekę nad chorym dzieckiem do lat 14.
• By pobrać dodatkowy zasiłek opiekuńczy wystarczy złożyć oświadczenie do swojego pracodawcy. Wzór oświadczenia można pobrać na stronie internetowej ZUS.
• Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stąd zasiłek nie obciąża funduszu pracodawców.

PRACA ZDALNA (tzw. home office)

• Specustawa w celu przeciwdziałania COVID-19 przewiduje także możliwości polecenia pracownikowi wykonania tzw. pracy zdalnej. Pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie obowiązków, w określonym czasie poza miejscem jej stałego wykonywania.
• Decyzja o poleceniu pracy zdalnej leży wyłącznie w gestii pracodawcy. Za pracę zdalną przysługuje dotychczasowe wynagrodzenie.

KORONAWIRUS JAKO SIŁA WYŻSZA

• W ocenie Kancelarii stan zagrożenia epidemicznego koronawirusem z uwagi na jego zewnętrzny charakter, brak możliwości jego przewidzenia oraz brak możliwości zapobieżenia jego skutkom może zostać uznany za siłę wyższą.
• Przedsiębiorcy muszą jednak pamiętać, że stan siły wyższej musi być badany w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy, a każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny. Pomiędzy niewykonaniem umowy albo nienależytym wykonaniem umowy, a stanem siły wyższej musi bowiem istnieć związek, co oznacza, że do niewykonania umowy albo jej nienależytego wykonania doszło w następstwie siły wyższej.

WPŁYW SIŁY WYŻSZEJ NA ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA

• Zgodnie z ogólnymi zasadami odpowiedzialności, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Okoliczność, która może wyłączyć brak winy w niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania może stanowić siła wyższa. Koniecznym jest wykazanie, ze siła wyższa stanowi bezpośrednią przyczynę niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (umowy), a jednocześnie dłużnik dołożył należytej staranności.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NA ZASADZIE RYZYKA

• Siła wyższa może także stanowić wyłączenie odpowiedzialności w przypadku ponoszenia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (gdzie przedsiębiorca może odpowiadać pomimo braku winy), gdyż jej wystąpienie stwarza możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności.
• Specustawa wprost wyłącza odpowiedzialność zarządzających lotniskiem, zarządzających dworcem kolejowym, przewoźników lotniczych, kolejowych lub drogowych, za szkodę wyrządzoną w związku z uzasadnionymi działaniami władz publicznych mającymi na celu przeciwdziałanie COVID-19, w szczególności za brak możliwości przewozu.

Celem zapewnienia możliwości wyłączenia odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania w takiej sytuacji konieczne jest:

• zgromadzenie dowodów potwierdzających, że zdarzenie spowodowane siłą wyższą było bezpośrednią przyczyną niewywiązania się z umowy,
• wykazanie dochowania należytej staranności w wykonaniu zobowiązania.

UMOWNE ROZSZERZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

• Niezależnie od odpowiedzialności na zasadzie winy lub ryzyka, strony mogą rozszerzyć lub ograniczyć swoją odpowiedzialność.
• W takim przypadku wszelkie modyfikacje w tym zakresie muszą podlegać szczegółowemu uregulowaniu w umowie by móc skutecznie się na nie powoływać.
• Ważnym jest jednak to, że nawet zdefiniowanie przez strony w umowie przypadków stanowiących siłę wyższą, nie będzie prowadziło do zwolnienia dłużnika z obowiązku świadczenia jeśli dłużnik nie wykaże, że dochował należytej staranności.
• Szczególny przypadek rozszerzenia odpowiedzialności stanowi kara umowna. Istotą kary umownej jest zobowiązanie się dłużnika do zapłaty wierzycielowi określonej kwoty pieniężnej w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W przypadku zastrzeżenia kary umownej wierzyciel co do zasady nie musi wykazywać poniesionej szkody.
• Warto również pamiętać, że jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, zobowiązanie wygasa (art. 475 § 1 kc)
• Jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. (art. 495 § 1 kc)

Rekomendujemy weryfikację umów pod kątem zawarcia w nich w postanowień dotyczących siły wyższej. Natomiast przy zawieraniu nowych umów lub ich negocjacji warto zwrócić szczególną uwagę na zdefiniowanie pojęcia siły wyższej.

SIŁA WYŻSZA, A BIEG TERMINU PRZEDAWNIENIA

• Zgodnie z prawem bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.

WPŁYW KORONAWIRUSA NA TOCZĄCE SIĘ POSTĘPOWANIA

• W chwili obecnej większość sądów w Polsce zarządziło zdjęcie z wokandy wszystkich terminów rozpraw i posiedzeń jawnych do 31 marca br., z wyłączeniem spraw pilnych które zostały/zostaną określone odrębnymi zarządzeniami konkretnych sądów.

Aktualne informacje w zakresie wyłączenia poszczególnych okręgów sądowych z powodu COVID-19 można znaleźć na stornie internetowej właściwego sądu lub pod linkiem:

https://www.iustitia.pl/79-informacje/3761-okregi-sadowe-wylaczenia-z-powodu-covid-19

• Nastąpiły także istotne zmiany w organizacji pracy biur podawczych oraz punktów obsługi interesantów.
• Strony i ich pełnomocnicy mogą usprawiedliwić swoją nieobecność na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego.
• Aktualnie stan zagrożenia epidemicznego nie powoduje zawieszenia postępowań z mocy prawa, zgodnie z art. 173 kpc.

POMOC DLA KREDYTOBIORCÓW

• Zgodnie z zapowiedziami Związku Banków Polskich, organizacja ta ma wydać rekomendację dla wszystkich zrzeszonych w niej banków, by w stosunku do kredytobiorców mających problemy finansowe w związku z stanem zagrożenia epidemicznego koronawirusem, banki udzielały jak najdalszej pomocy ich klientom, w szczególności poprzez tzw. wakacje kredytowe czyli odraczanie spłaty kolejnych rat – na początek na okres trzech miesięcy.

W zakresie tzw. kredytów frankowych rekomendujemy uważną analizę ewentualnych propozycji aneksów do umów kredytu ww. zakresie, tak by przy zawarciu postanowienia o odroczeniu płatności rat bank przy okazji nie wprowadził innych klauzul, utrudniających postępowania sądowe np. uznania długu czy wprowadzenie średniego kursu NBP do rozliczeń pomiędzy stronami.

Kancelaria Radców Prawnych CHRÓŚCIK na bieżąco monitoruje regulacje prawne.

W przypadku jakichkolwiek pytań czy koniecznością wdrożenia rozwiązań prawnych w związku
z zaistniałą sytuacją pozostajemy do Państwa dyspozycji.